Lãi suất âm là gì? Cách hoạt động và ảnh hưởng của lãi suất âm trên thị trường

Lãi suất âm thường được áp dụng trong các quốc gia phát triển nhằm kích thích nền kinh tế bằng cách khuyến khích việc vay tiền và đầu tư. Tuy nhiên, việc áp dụng lãi suất âm cũng có thể gây ra những rủi ro cho nền kinh tế, như tạo ra các sự suy thoái kinh tế và các vấn đề về tài chính. Việc áp dụng lãi suất âm nên được xem xét cẩn thận và chỉ được thực hiện trong những trường hợp đặc biệt. Nếu áp dụng không đúng cách, lãi suất âm có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế.

Lãi suất âm là gì?

Lãi suất âm (Negative Interest Rate) là thuật ngữ chỉ một tình huống mà người cho vay phải trả cho người vay một khoản tiền ít hơn số tiền ban đầu được cho vay. Điều này khác với lãi suất dương, trong đó người vay phải trả cho người cho vay một khoản tiền lớn hơn số tiền ban đầu được cho vay.

Ví dụ: khi bạn gửi 10 triệu đồng vào ngân hàng với lãi suất -1%. Trong trường hợp này, hàng tháng bạn sẽ trả cho ngân hàng là 10 triệu x 1% = 100 nghìn đồng. Mặc dù có vẻ như đi ngược lại với quy tắc thông thường, lãi suất âm có thể xuất hiện trong một số trường hợp đặc biệt. Thường thì lãi suất âm xảy ra trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế hoặc khi Chính phủ của mỗi quốc gia áp dụng các chính sách tiền tệ đặc biệt để thúc đẩy nền kinh tế.

Ví dụ về các trường hợp áp dụng lãi suất âm

Ví dụ 1

Ý nghĩa lãi suất âm trong nền kinh tế

Với lãi suất âm, ngân hàng trung ương có thể yêu cầu các ngân hàng thương mại giữ tiền. Tuy nhiên, nó có thể khuyến khích các ngân hàng sử dụng tiền hiệu quả hơn bằng cách tăng cho vay kinh doanh hoặc tiêu dùng.

Lãi suất âm gây ra biến động kinh tế bằng cách giảm chi phí vay, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và mang lại sự tiện lợi cho những người có nhu cầu. Công cụ này thường được sử dụng trong thời kỳ suy thoái để đẩy lãi suất về mức 0 trên danh nghĩa thông qua các nỗ lực tiền tệ và lực lượng thị trường. Tuy nhiên, lãi suất âm là một phương tiện khuyến khích vay mượn, chi tiêu và đầu tư hơn là tích trữ tiền mặt hoặc vốn.

Lãi suất âm được áp dụng khi nào?

Khi thị trường giảm phát nghiêm trọng, chính sách lãi suất âm được xem xét để thúc đẩy hoạt động cho vay nhằm tránh lãng phí nguồn vốn huy động từ tiền gửi tiết kiệm tại ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính.

Lãi suất âm được coi là giải pháp cuối cùng khi lãi suất đã về 0% và nền kinh tế vẫn cần thêm kích thích. Tuy nhiên, việc sử dụng lãi suất âm có thể dẫn đến sự sụt giảm mạnh về tổng cầu, giá thấp hơn, tỷ lệ thất nghiệp cao hơn và tăng trưởng GDP chậm hơn.

Trong trường hợp này, một chính sách tiền tệ nới lỏng được thực hiện, và ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất và tăng cho vay. Nhưng khi thực hiện lãi suất âm, bạn cần phải quyết đoán để tránh rơi vào tình trạng giảm phát lớn hơn.

Trong những điều kiện như vậy, các cá nhân và doanh nghiệp có xu hướng giữ tiền, làm tổn thương nhu cầu và làm suy yếu nền kinh tế. Vì vậy, việc áp dụng lãi suất âm cần được thực hiện thận trọng, đồng thời với các biện pháp kích thích kinh tế khác.

Chính sách lãi suất âm được coi là giải pháp cuối cùng khi thị trường có dấu hiệu giảm phát nghiêm trọng. Điều này sẽ dẫn đến việc người tiết kiệm trả lãi thay vì nhận lãi và người đi vay được trả tiền thay vì trả lại cho người cho vay. Tuy nhiên, nó cũng khuyến khích mọi người vay nhiều tiền hơn thay vì tiết kiệm để tiêu dùng hoặc đầu tư.

Trong khi ngân hàng trung ương đặt mục tiêu lãi suất, lãi suất thực tế được xác định bởi cung và cầu của các khoản vay trên thị trường. Khi lãi suất âm được áp dụng, cầu tiền tăng lên và nhanh chóng trở lại lãi suất dương.

Chính sách lãi suất âm nên được xây dựng và thực hiện khi cần thiết để kích thích tăng trưởng kinh tế hoặc để bảo vệ giá trị của đồng nội tệ trước sự tăng giá hối đoái do dòng vốn đầu tư nước ngoài gây ra. Tuy nhiên, cần cân nhắc kỹ lưỡng để tránh rơi vào vòng xoáy giảm phát lớn hơn.

Rủi ro khi áp dung lãi suất âm

Thắt chặt tín dụng

Khi lãi suất âm được áp dụng, các ngân hàng nhận được ít thu nhập hơn từ hoạt động gửi tiền và cho vay. Điều này đã khiến các ngân hàng thương mại phải tăng chi phí cho vay và giảm phạm vi cho vay. Các ngân hàng cũng phải đối mặt với các khoản phí bổ sung khi gửi tiền tại ngân hàng trung ương. Kết quả là lợi nhuận của các ngân hàng bị ảnh hưởng nghiêm trọng và nỗ lực thực hiện các chính sách tiền tệ mở rộng của họ hầu như không có tác dụng.

Tác động tiêu cực tới thị trường chứng khoán

Do tỷ lệ vốn hóa của nhóm ngân hàng cao nên tác động chung đến thị trường chứng khoán lớn hơn, đồng thời sự sụt giảm lợi nhuận của nhóm ngân hàng có thể tác động tiêu cực đến thị trường và kéo chỉ số thị trường đi xuống. Tuy nhiên, hiệu ứng này không phải lúc nào cũng hoạt động.

Bẫy thanh khoản

Lãi suất âm chủ yếu nhằm mục đích tăng chi tiêu và giảm tiết kiệm. Tuy nhiên, không có gì đảm bảo rằng điều này sẽ đạt được. Người dân có thể giữ tiền mặt thay vì gửi tiền vào ngân hàng để tránh trả phí gửi tiền, dẫn đến chính sách lãi suất âm không có tác dụng như mong muốn.

Tổng kết

Việt Nam vẫn chưa thực hiện lãi suất âm trong chính sách tiền tệ của mình. Nó phụ thuộc vào nền kinh tế và tình hình xuất khẩu của mỗi quốc gia. Nếu nền kinh tế định hướng xuất khẩu, thì lãi suất âm có thể hoạt động. Nhưng ở Việt Nam, nền kinh tế chủ yếu dựa vào nhập khẩu và lãi suất âm không phù hợp với thị trường Việt Nam.

Tuy nhiên, người dân có thể yên tâm khi gửi tiết kiệm dài hạn vì sản phẩm tiền gửi của họ được đảm bảo. Lãi suất âm chỉ là một khái niệm mới trong ngành ngân hàng và không ảnh hưởng đến tiền gửi của khách hàng.